Diễn đàn được tổ chức trong bối cảnh gian lận thương mại trên môi trường số đang gia tăng nhanh chóng, gây nhiều hệ lụy đối với người tiêu dùng, doanh nghiệp chân chính và trật tự thị trường.
Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng phát biểu khai mạc Diễn đàn
Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI nhấn mạnh: “Thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm. Chỉ tính riêng 9 tháng đầu năm 2025, doanh số thương mại điện tử trong trong nước đã đạt 305,9 nghìn tỷ đồng, tăng 34,35% so với cùng kỳ năm 2024. Chính sự tăng trưởng bứt phá của thương mại điện tử đã góp phần đưa Việt Nam trở thành một trong những thị trường tiềm năng nhất khu vực ASEAN”.
Thực trạng đáng lo ngại
Sự bùng nổ của thương mại điện tử, mạng xã hội và các nền tảng số đã mang lại nhiều cơ hội cho phát triển kinh tế, song cũng tạo điều kiện để các hành vi gian lận thương mại diễn ra ngày càng tinh vi và khó kiểm soát. Theo các ý kiến tại Diễn đàn, gian lận thương mại trên không gian mạng hiện nay xuất hiện dưới nhiều hình thức như: buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng; gian lận xuất xứ; quảng cáo sai sự thật; lợi dụng livestream, sàn thương mại điện tử và mạng xã hội để tiêu thụ hàng hóa vi phạm.
Đáng chú ý, nhiều đối tượng lợi dụng tính ẩn danh của không gian mạng để lập hàng loạt tài khoản ảo, thay đổi địa chỉ kinh doanh, xóa dấu vết sau khi thực hiện hành vi vi phạm. Không ít vụ việc chỉ bị phát hiện khi người tiêu dùng đã chịu thiệt hại, trong khi việc truy vết, xử lý gặp nhiều khó khăn do thiếu thông tin và bằng chứng.
Diễn đàn “Gian lận thương mại trên không gian mạng – Thách thức và giải pháp ngăn chặn”
Các doanh nghiệp làm ăn chân chính cũng chịu ảnh hưởng nặng nề khi bị cạnh tranh không lành mạnh, mất uy tín thương hiệu và giảm niềm tin của người tiêu dùng. Về lâu dài, gian lận thương mại trên không gian mạng còn làm méo mó môi trường kinh doanh, gây thất thu ngân sách nhà nước và ảnh hưởng đến hội nhập kinh tế quốc tế.
Thực tế cho thấy, nguyên nhân của tình trạng gian lận thương mại trên không gian mạng xuất phát từ nhiều phía. Trước hết, hệ thống pháp luật và cơ chế quản lý chưa theo kịp tốc độ phát triển nhanh của thương mại điện tử và công nghệ số. Một số quy định còn chồng chéo, thiếu tính răn đe hoặc chưa bao quát hết các mô hình kinh doanh mới.
Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm còn chưa đồng bộ. Việc chia sẻ dữ liệu, thông tin giữa các lực lượng chức năng và các nền tảng số vẫn còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả phát hiện và xử lý vi phạm chưa cao.
Một nguyên nhân quan trọng khác là nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận người kinh doanh trực tuyến còn thấp. Lợi nhuận cao, chi phí thấp và khả năng “né tránh” trách nhiệm khiến nhiều đối tượng sẵn sàng vi phạm pháp luật. Trong khi đó, không ít người tiêu dùng vẫn còn tâm lý ham rẻ, thiếu kỹ năng nhận diện rủi ro khi mua sắm trực tuyến, vô tình tiếp tay cho gian lận thương mại.
Cần nhiều giải pháp đồng bộ
Các đại biểu tại Diễn đàn nhận định, việc ngăn chặn gian lận thương mại trên không gian mạng đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Đó là sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ, phương thức vi phạm ngày càng tinh vi, xuyên biên giới và khó kiểm soát. Nhiều đối tượng lợi dụng nền tảng nước ngoài, thanh toán điện tử và dịch vụ trung gian để che giấu hành vi vi phạm.
Ngoài ra, nguồn nhân lực và công cụ kỹ thuật phục vụ công tác quản lý, giám sát chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Việc xử lý vi phạm trên không gian mạng đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức pháp luật, công nghệ thông tin và kỹ năng điều tra số, trong khi đây vẫn là điểm yếu của nhiều cơ quan chức năng.
Vì vậy, cần thiết phải triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về thương mại điện tử và kinh doanh trên không gian mạng theo hướng rõ ràng, minh bạch và có tính răn đe cao. Các quy định phải theo kịp thực tiễn, bao quát các mô hình kinh doanh mới và tăng trách nhiệm của các nền tảng trung gian.
Song song đó, cần tăng cường ứng dụng công nghệ trong công tác quản lý, giám sát và phát hiện vi phạm. Việc sử dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và các công cụ phân tích số sẽ giúp nhận diện sớm các hành vi gian lận, từ đó nâng cao hiệu quả xử lý.
Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương)
Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) cho biết, riêng năm 2025, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã gỡ bỏ khoảng trên 47.000 thông tin về các sản phẩm, hàng hóa được xác định là hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ hoặc hàng hóa có dấu hiệu vi phạm. Trước đây, con số này chưa từng vượt quá 10.000 thông tin. Vì vậy, có thể nói, trong năm 2025, đây là một con số rất cao. Riêng đối với các gian hàng bị khóa trên các nền tảng thương mại điện tử, con số này vào khoảng 17.000 gian hàng, tập trung chủ yếu trên các nền tảng thương mại điện tử lớn.
“Đáng chú ý, Luật Thương mại điện tử có hiệu lực từ ngày 1/7/2026 sẽ là một bước ngoặt rất lớn, đánh dấu sự hoàn thiện và ghi nhận đầy đủ hơn về hạ tầng pháp lý, không chỉ đối với lĩnh vực thương mại mà còn đối với các hoạt động kinh doanh trên không gian mạng nói chung” – bà Hà thông tin.
Về phía doanh nghiệp, cần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, xây dựng văn hóa kinh doanh minh bạch và chủ động bảo vệ thương hiệu. Người tiêu dùng cũng cần được tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức và kỹ năng mua sắm an toàn trên không gian mạng, trở thành “người tiêu dùng thông minh”.
Chỉ khi có sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp, các nền tảng số và người tiêu dùng, cùng với việc hoàn thiện pháp luật và ứng dụng hiệu quả công nghệ, vấn nạn gian lận thương mại trên không gian mạng mới có thể từng bước được kiểm soát và đẩy lùi, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và bền vững.
Phạm Tú Năm
Ông Nguyễn Đăng Sinh - Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ Thương hiệu Việt Nam: “Các sàn thương mại điện tử đều có công cụ kiểm soát về chất lượng hàng hóa, song vẫn có tình trạng người bán lách luật, khai báo thông tin sai. Do vậy, khi vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc, người tiêu dùng có thể chủ động truy xuất nguồn gốc để phát hiện, báo cáo các sàn về chất lượng hàng hóa, gian hàng đang kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả để các sàn có cơ sở xử lý”.
Ông Nguyễn Phương Sơn - Giám đốc Truyền thông Amway Việt Nam: “Những thách thức mà doanh nghiệp gặp phải khi sản phẩm bị rao bán tràn lan, không đúng hệ thống phân phối chính thức trên các sàn TMĐT. Vì vậy, doanh nghiệp cần phối hợp với cơ quan chức năng trong việc bảo vệ thương hiệu và người tiêu dùng”.
